Террористік актілерді болдырмау ж?ніндегі халы??а арнал?ан жадынама
М??ият болы?ыздар! ?йі?ізді? кіреберісіндегі, аулалары?ызда?ы, к?шедегі б?где заттар мен адамдарды дер кезінде ?здері?із ?ана бай?ай аласыздар.
?ыра?ы болы?ыздар! Ма?айда?ы адамдарды? ж?ріс-т?рысына, орынсыз жат?ан иесіз м?ліктер мен заттар?а к??іл аудары?ыздар.
?йлері?ізді? ?ауіпсіздігін ?амтамасыз еті?іздер: кіреберісте домофонымен темір есік орнаты?ыздар, жерт?лелер, ?й шатырлары ж?не техникалы? ?имарат есіктеріні? ашы? – жабы?ты?ын тексері?іздер.
К?ліктегі жолаушыны? к?дікті ж?ріс-т?рысын к?ріп т?рып, бай?ама?ан сы?ай танытпа?ыздар! Сіздер к?лікпен ж?ру ?ауіпсіздігін са?тау?а толы? ???ылары?ыз бар.
Еш?ашан, тіпті, ?те ?ауіпсіз болса да, ?андай да бір са?тау немесе бас?а біреуге беру ?шін біреуді? ?олынан зат алма?ыздар.
Адамдар аз (иесіз) жерде к?дік тудыратын затты тауып алу сізді? са?ты?ы?ызды ?лсіретуге тиіс емес. ?аск?й адам оны бір н?рседен, біреуден ?оры??анды?тан тастай ?ашуы м?мкін.
Тіпті, сізді? жарыл?ыш ??рыл?ыларын білетін жеке т?жірибе?із болса да, онымен бір н?рсе жасау?а тырыспа?ыз. ?здігінен жарыл?ыштар ?те сезімтал ж?не ?ккі болып келеді.
К?дік тудыратын зат?а жа?ындама?ыздар, тіпті ?ол тигізбе?іздер, б?л – ?мірлері?ізге ?те ?ауіпті.
Балалары?ыз?а ?ауіпсіздік шараларын: бейтаныс адаммен к?шеде с?йлесуге, ?йде есік ашу?а, жерде жат?ан иесіз ойыншы?ты алу?а, к?зге т?скен зат?а жа?ындау?а болмайтынын ж?не т.б. ?йреті?іздер.
К?дікті т?л?аларды бай?а?ан жа?дайда
халы??а арнал?ан жаднама
Терроризм актілерін дайындау немесе жоспарлауды ку?ландыратын белгілері:
- сіз ж?мыс істейтін немесе ?йді? ауласында, ?имарат айналасында (жиі баратын жері?ізді) к?дікті т?л?аларды? бірнеше рет к?рінуі, фото ж?не бейне т?сірме жасауы, сондай-а? д?птерге жазба жасау;
- ???ы? ?ор?ау орган ?ызметкерлерімен кездесуден ?ашу ж?не бейне камерадан б?лтару ?рекеттері (басын т?сіру, б?рылып кету, бетін жабу);
- жер т?ле ж?не шатырлар?а техникалы? ?ызмет к?рсетуге ?атысы жо? т?л?аларды? кіруі;
- т?р?ын ж?не ?кімшілік ?имараттар?а ?ызмет к?рсететін персоналдар ж?не к?зетушілермен бейтаныс адамдарды? негізсіз байланыс?а т?суі, олардан ж?мыс т?ртібі, ?ауіпсіздікті ?амтамасыз ету бойынша шаралар ж?не т.б. ж?нінде м?ліметтерді жина?тау;
- б?где т?л?алармен ма?ызы т?мен ж?мыстарды (пакет, т?йіншек, посылка беріп жіберу) ірі сыйа?ы?а орындайтын т?л?аларды іздеуі.
К?дікті т?л?аларды бай?а?ан жа?дайда келесі іс-?имылды орындау ?ажет:
- ?стау?а ?здігімен ?рекет ?абылдамау;
- Олар ж?нінде ???ы? ?ор?ау органдарына ш??ыл хабарлау;
- ?зі?із назар?а т?спеу, т?л?аларды? санын, на?ты сырт?а белгілерін, киімдерін ж?не оларда бар заттарды, ?олдануында?ы авток?лік номерін ж?не маркасын, ?оз?алыс ба?ытын белгілеп алу.
К?дікті зат тауып ал?ан кездегі т?р?ындар?а
арнал?ан жаднама
Білі?іздер: заттарды? сырт?ы к?рінісі оны? расында неге арнал?анын жасыруы м?мкін. Жарыл?ыш заттар ?шін камуфляж есебінде ?деттегі т?рмысты? заттар ?олданылады: сумка, пакет, т?йіншек, ?орап, ойыншы? ж?не т.б.
Табыл?ан заттарды? жарылу ?аупін ку?ландыратын, белгілері:
- к?лік ма?ында, баспалда?та, п?терде ж?не т.б. орындарда белгісіз т?йіншекті? немесе бас?ада бір заттарды? болуы;
- б?тен сумка, портфель, ?орап, бас?ада затты?: кіреберісте, п?тер есігіні?, к?лікті? ма?ында ?згеше орналасуы;
- табыл?ан к?дікті заттан шуды? шы?уы (са?ат механизміне, жиілігі т?мен дыбыс?а т?н).
Егер де сіз к?дік тудыратын зат тауып алса?ыз, ол фактіні назардан тыс ?алдырма?ыз:
- ?о?амды? к?лікте:
– затты? (с?мкені? ж?не т.б.) кімдікі екенін немесе кім ?алдырып кетуі м?мкін екенін ?асы?ызда?ы адамдардан с?ра?ыз;
– егер иесі аны?талмаса, табыл?ан зат туралы дереу ж?ргізушіге немесе кондуктор?а хабарла?ыз.
- ?йі?ізді? кіре берісінде:
– к?ршілерден с?ра?ыз, м?мкін ол зат солар?а тиесілі шы?ар. Егер иесі аны?талмаса, табыл?ан зат туралы дереу ???ы? ?ор?ау органдарына хабарла?ыз (тел. 102, 112).
3) к?шеде, саяба?та ж?не т. б.:
– айнала?ыз?а ?ара?ыз, егер м?мкіндік болса, затты? иесін аны?тау?а тырысы?ыз. Егер ол аны?талмаса, ???ы? ?ор?ау органдарына ш??ыл хабарла?ыз (тел.102, 112);
– затты б?где адамдардан о?шаулау?а немесе алыс арадан зат?а б?тендерді жібермеуге тырысы?ыз. ???ы? ?ор?ау органдарыны? ?ызметкерлері келген бойда зат табыл?ан уа?ыт туралы а?парат бері?із.
4) мекемелерде, ?йымдарда:
- – тауып ал?ан зат туралы объект к?зетшісіне немесе ?кімшілігіне дереу хабарла?ыз.
Табыл?ан затпен немесе к?дік тудыратын заттармен жеке іс-?имыл жасау?а тырыспа?ыз, олар жарыл?ыш ??рыл?ылар болуы м?мкін, б?л жарылыс?а, к?птеген ??рбанды??а, ?ирау?а ?келуі м?мкін.
?зілді-кесілді тыйым салынады:
– табыл?ан затты ?стау?а, ашу?а ж?не орнынан ?оз?ау?а, бір жерден екінші жерге апару?а, ?ол?а алу?а;
– табыл?ан затты ?алта?а, портфельге, с?мкеге салу?а ж?не т.б.;
– жерге к?муге немесе оларды су ?оймаларына тастау?а;
– заттардан шы?ып т?р?ан сым темірлерді немесе сымдарды ?зіп тастау?а немесе тарту?а, оларды залалсыздандыру?а тырысу?а;
– табыл?ан за?сыз затты пайдалану?а;
– о?ан жа?ын аралы?та радио- ж?не электрлі – аппараттарын, ?ялы телефондарды пайдалану?а;
Жарыл?ыш ??рыл?ыларды? іске ?осылуы н?тижесінде жарылыс айма?ында немесе ?имаратты? ?ира?ан ?йінділеріні? арасында ?ал?ан т?р?ындар?а арнал?ан жаднама
Егер сіз жарылу айма?ында ?алса?ыз, естен танбай, ?имылдай алатын халде болса?ыз, е? бірінші кезекте т?тін мен жалын жо? жерге ?арай ж?руге, е?бектеуге тиіссіз.
Егер сіз жарылыс кезінде зардап шекпесе?із, ал ?асы?ызда зардап шеккен адамдар болса, оларды? жан-к?йлерін ба?ала?ыз: тамыры со?а ма, адам есін жо?алт?ан жо? па? Еш?ашан оны? есін м?с?тір ар?ылы жи?ызу?а тырыспа?ыз. Естен тану – б?л организмні? сырт?ы ?серден ?ор?ануы. Егер зардап шеккен адамны? сын?ан жерлері болмаса (оны? с?йектерін м??ият басып к?рі?із), оны ?ырынан жат?ызы?ыз. Ол шал?асынан жатса, ??сы??а шашалып, етпетінен жатса т?ншы?ып ?алуы м?мкін. К?ре тамырдан ?ан кеткен (ал?ызыл ?ан шапшып жатса) кезде жара?атты не??рлым тез, тым болма?анда сауса?пен басып, содан со? жараны? жо?ары жа?ынан жіппен, белбеумен, баумен, белдікпен та?у керек.
Егер сіз ?имаратты? ?ира?ан ?йінділері арасында ?алса?ыз, саябырлау?а тырысы?ыз. Тере? ж?не бір?алыпты тыныс алы?ыз. ?зі?ізді ??т?аратынына иландыры?ыз. Дауыстап ж?не заттарды со??ылау ар?ылы адамдарды? назарын аудары?ыз. Егер сіз ?имаратты? ?ира?ан ?йінділеріні? т?бінде ?алса?ыз, сізді жа??ыры? дыбыс аны?та?ыш ар?ылы тауып алу ?шін кез келген металл затты (са?ина, кілт ж?не т.б.) о?ды-солды ?оз?ап, дыбыс шы?ары?ыз.
Егер бекітулі ке?істікте болса?ыз, отты?ты т?тандырма?ыз. Оттегін са?та?ыз.
?абыр?аларды? ?айта опырылып ??лауын болдырмау?а тырысып, абайлап жылжы?ыз, сырттан со??ан ауаны? ?оз?алысы бойынша ба?дар ?ста?ыз. Егер м?мкіндігі?із болса, ?ол?а ?стау?а келетін заттарды? (та?тайлар, кірпіштер ж?не т.б.) к?мегімен т?бені бекіті?із, содан со? к?мек к?ті?із. ?атты ш?л ?ыс?ан кезде кішкентай тасты аузы?ыз?а салып, соры?ыз, м?рны?ызбен тыныс алы?ыз.
Адамдарды кепілге ал?ан жа?дайда?ы іс-?имылдар бойынша
т?р?ындар?а арнал?ан жаднама
Адамдарды кепілге алуды? ?рбір на?ты жа?дайы ?згеше ж?не бас?алардан ерекшеленеді.
Сонымен ?атар егер сіз кепілге алынса?ыз:
1) ?з-?зі?ізге м?мкіндігінше жылдам келі?із, тынышталы?ыз ж?не ?рейленбе?із;
2) егер ?зі?ізді байлап немесе к?зі?ізді жапса, бойы?ызды еркін ?стау?а тырысы?ыз, тере? тыныста?ыз;
3) болуы м?мкін ?ата? сына??а жеке адами, моральды? ж?не эмоционалды т?р?ыда дайын болы?ыз. Осы ретте адамдарды ?стауды? к?птеген жа?дайларында кепілге алын?андарды? тірі ?ал?анды?ын есте са?та?ыз. Сізді босату ?шін ???ы? ?ор?ау ж?не арнайы органдары к?сіби шаралар ?олданып жат?анына сені?із;
4) егер ?ашып кете алатыны?ыз?а толы? сенімді болмаса?ыз, ?ашу?а тырыспа?ыз;
5) террористер туралы м?мкіндігінше к?бірек а?паратты есте са?та?ыздар. Оларды? санын, ?арулану д?режесін ма?сат?а сай белгілеу, дене бітіміне, с?йлеу акценті мен та?ырыбына, темпераментіне, ?зін ?стау м?неріне ж?не т.б. сырт?ы пішінін сипаттайтын ерекшеліктерге к??іл аудара отырып, барынша толы? кескінін жасау. Жан-жа?ты а?паратты? со?ынан террористерді? жеке бастарын аны?тауда к?мегі тиеді;
6) ?р т?рлі белгілер бойынша ?зі?із отыр?ан (?амал?ан) орынды аны?тау?а тырысы?ыз;
7) м?мкіндігінше терезелерден, есіктерден ж?не адам ?рлаушыларды? ?здерінен алысыра?, я?ни ???ы? ?ор?ау органдары белсенді шаралар ?абылда?ан жа?дайда (?й-жай?а шабуыл, мергендерді? ?ылмыскерлерді к?здеп атуы ж?не т.б.) не??рлым ?ауіпсіз жерге орналасы?ыз;
8) ?имарат?а шабуыл жаса?ан жа?дайда ?олды желке?ізге ?ойып, еденге етпеттеп жатуды ?сынады;
9) егер шабуыл жаса?ан ж?не басып ал?ан кезде Сізбен ?депкіде (Сізді? жеке басы?ызды аны?та?ан?а дейін) ы?тимал ?ылмыскер ретінде бір?атар д?рекі іс-?рекетке барса, ашуланба?ыз. Сізді тінтуі, ?олы?ыз?а кісен салуы, байлауы, эмоционалды? немесе жеке басы?ыз?а жара?ат жасауы, тергеуге алуы м?мкін. Б?л т?різді жа?дайлар?а т?сіністікпен ?ара?ыз, шабуылдаушыларды? м?ндай ?рекеттері (барлы? адамды т?пкілікті с?йкестендіргенге ж?не шынайы ?ылмыскерлерді аны?та?ан?а дейін) д?лелденген.
Адамды ?рлаушылармен ?зара ?арым-?атынас:
- агрессивті ?арсылы? к?рсетпе?із, шалт ж?не ?ауіп т?ндіретін ?имыл жасама?ыз, террористерді ?здері ойластырма?ан іс-?рекеттерге итермелеме?із;
- м?мкіндігінше адам ?рлаушылармен тікелей к?збен арбасатын байланыстан ?ашы?ыз;
- бастап?ыдан – а? (?сіресе, бірінші жарты са?атта) адам ?рлаушыларды? барлы? б?йры?ын ж?не ?кімін орында?ыз;
- пассивті ынтыма?тасты? позициясын ?станы?ыз. Сабырлы дауыспен с?йлесі?із. Басып алушыларды? ашу-ызасын тудыруы м?мкін д?шпанды? ре? мен іс-?имыл?а ша?ыратын жек к?рушілік сезімін білдіруден ?ашы?ыз;
5) ?зі?ізді сабырлы ?ста?ыз, б?л ретте ?з абыройы?ызды са?та?ыз. ?зілді-кесілді ?арсылы? жасама?ыз, біра? ?зі?ізге ?те ?ажетті жа?дайда сабырмен ?тініш жасаудан ?оры?па?ыз;
6) атал?ан жа?дайда ?атты к?йзелуден ?оз?алуы м?мкін денсаулы? кін?раты?ыз болса, б?л туралы ?зі?ізді ?стап отыр?ан адамдар?а сабырлы т?рде жеткізі?із. ?алыптас?ан жа?дайларды ескере отырып, біртіндеп ?зі?ізді? жай-к?йі?ізді жа?сарту?а байланысты ?тініштер де?гейін арттыру?а болады.
Кепілдік жа?дайында ?за? бол?ан кезде:
- уайым, абыржу ж?не асып-сасу сезіміні? орын алуына жол берме?із. Алда?ы сына?тар?а ?зі?ізді ойша дайында?ыз. А?ыл-ой белсенділігін са?та?ыз;
- ашыну сезіміні? пайда болуынан ?ашы?ыз, ол ?шін ?з-?зі?ізді сендіруді? ішкі ресурстарын пайдаланы?ыз;
- жа?ымды н?рселер туралы ойла?ыз ж?не сондай жа?дайларды еске т?сірі?із. Уа?ыт ?ткен сайын сізді босату м?мкіндіктеріні? арта т?скенін ойла?ыз. Сізді д?л ?азір босату ?шін барлы? м?мкіндіктерді? жасалып жат?анды?ына сені?із.
- ?зі?ізге т?ра?ты айналысатын бір іс (дене жатты?улары, кітап о?у, ?мір туралы естеліктер ж?не т.б.) табы?ыз. Дене ж?не интеллектуалды? іс-?имылды? т?уліктік кестесін белгіле?із, оларды ?ата? ?дістемелік т?ртіппен орында?ыз;
- к?ші?ізді са?тау ?шін, тіпті ?намаса ж?не т?беті?ізді ашпаса да берген та?амны? б?рін же?із. Осындай ?ысылтая? жа?дайда т?беті?із бен салма?ы?ызды? жо?алуы ?алыпты ??былыс болып табылатынды?ына ден ?ойы?ыз.
Психологиялы? орны?тылы?ты са?тау кепілдегі адамды ??т?аруды? ма?ызды шарттарыны? бірі. М?нда ойды? ай?ынды?ын са?тау?а, жа?дайды д?лме-д?л ба?алау?а м?мкіндік беретін жа?ымсыз ?серлер мен к?йзелістерден о?шаулайтын кез келген амал-?дістер тиімді. Келесі ережелерді ??ып ал?ан пайдалы:
- атал?ан жа?дайларда ?олайлы дене шыны?тыру жатты?уларын жаса?ыз, кем дегенде, денедегі барлы? б?лшы? еттерді кезек-кезек ширы?тыры?ыз ж?не боса?сыты?ыз;
- барлы? жа?дайларда аутотренинг пен медитацияны ?олдану ?те пайдалы, олар ?з психика?ды ба?ылауда ?стау?а к?мектеседі;
- іші?ізден о?ы?ан кітаптары?ызды, ?ле?дері?ізді, ?ндері?ізді есі?ізге т?сірі?із, ж?йелі т?рде ?р т?рлі дерексіз проблемаларды (математикалы? есептерді шы?ары?ыз, шетел с?здерін есі?ізге т?сірі?із ж?не т.б.) ойлап алы?ыз. Сізді? а?ыл-ойы?ыз ж?мыс істеуі керек.
- егер м?мкіндік боласа, ?олы?ыз?а т?скенні? б?рін, тіпті оны? м?тіні сізге м?лдем ?ызы?сыз болса да о?ы?ыз. Сондай-а? жаз?андары?ызды ?айтып алатынына ?арамастан, жазуы?ыз?а да болады. А?ыл-есті са?тау?а к?мектесетін осы ?дерісті? ?зі ма?ызды.
5) Болып жат?ан жа?дайларды ж?регі?ізге жа?ын алмай, сырттан ?арау?а тырысы?ыз, со?ына дейін істі? с?тті ая?талатынына сені?із. ?ор?ыныш, торы?у мен сел?осты? – б?л ?шеуі сізді? негізгі жауы?ыз, оны? б?рі – ?з іші?ізде жатыр.
Эвакуациялау туралы а?парат ал?ан кездегі
т?р?ындарды? іс-?имылдары ж?ніндегі жаднама
Егер сіз ?ауіпсіз жерге к?шіруді бастау туралы а?паратты ?йі?ізде естісе?із:
1) ауа-райына ?арай киіні?із, ??жаттары?ызды, а?шалары?ызды, ба?алы заттары?ызды алы?ыз;
2) электрді, газды, суды ажыраты?ыз, пештегі (алау оша?та?ы (камин) отты с?ндірі?із;
3) к?шу кезінде ?ариялар?а ж?не ауыр нау?астар?а к?мек к?рсеті?із;
4) кіреберіс есікті ??лып?а жабы?ыз;
5) ?имараттан шы?ы?ыз ж?не к?шірушіні? командасын орында?ыз, тастап кеткен ?й-жай?а жауапты адамдарды? р??сатынан кейін ?ана ?айта оралы?ыз.
Егер сіз ?ауіпсіз жерге к?шіру туралы а?паратты ж?мыс орны?ызда естісе?із:
1) асы?пай ж?не д?рлікпей ж?мыс ??жаттары?ызды сейфке немесе кілтпен жабылатын ?стел ж?шіктеріне жина?ыз;
2) ?зі?ізбен бірге жеке заттары?ызды, ??жаттары?ызды, ба?алы заттары?ызды алы?ыз;
3) ?йымдастыру техникаларын, электр ??рыл?ыларын с?ндірі?із;
4) есікті кілттеп жабы?ыз ж?не к?шіру т?сілінде белгіленген ба?ытпен ж?рі?із;
5) ?имараттан шы?ы?ыз ж?не к?шіру басшысыны? командасын орында?ыз.